Als ouders denken wij vaak dat de zomer gelijk staat aan ontspanning; je tempo ligt wat lager door het warme weer, je werkt wat minder in de vakanties van de kinderen, je laat de opvoedregels een beetje varen en je hebt vaker de kans om uit te slapen of een middagdutje te doen. Bij veel kinderen ligt dat anders. Daar ligt, juist in de zomer, het risico op de loer dat ze overprikkeld raken.
Het schooljaar wordt afgesloten met een extra dosis prikkels
Ga maar eens na hoeveel extra prikkels je kind krijgt in de zomer. Eerst zijn er al de laatste dagen voor de zomervakantie. Op school worden ineens allemaal extra leuke dingen gedaan, zoals een schoolreisje, een watergevecht, een springkussen op het plein of extra buitenspeeltijd. Het gewone ritme met taal, rekenen en wereld oriëntatie verdwijnt een beetje naar de achtergrond, zodra de rapporten zijn uitgedeeld.
Ook op de sportclub, bij zwemles en muziekles wordt de kans gegrepen om het seizoen extra feestelijk af te sluiten. Iedereen krijgt een ijsje, de tuinslang gaat aan of je mag verkleed komen.
En dan is de vakantie nog niet eens begonnen!
Prikkels in de zomervakantie
Ook in de vakantie komen kinderen vaak minder tot rust dan ouders denken. Gelukkig hebben we hier zelf wel invloed op. Je kunt kiezen voor een vakantie vol prikkels, waarin je alle regels rondom bedtijd, eten en beeldschermen overboord gooit, zodat je kind opnieuw op zoek moet gaan naar zijn grenzen. Je kunt je vakantie vol plannen met leuke activiteiten, vakanties, pretparken en logeerpartijen. Je kind laat laten opblijven en extra laten snoepen. Maar het hoeft niet. Sterker nog, als jouw kind prikkelgevoelig is, wil je misschien liever kiezen voor een prikkelarme vakantie. Op die manier komt hij echt tot rust en zit daardoor beter in zijn vel. Als je kind lekker in zijn vel zit, heeft dat meestal een positieve invloed op zijn gedrag en daarmee op de sfeer in het hele gezin.
Hoe weet ik of mijn kind gevoelig is voor prikkels?
Elk kind reageert anders op prikkels. Het ene kind kan er prima mee om gaan en dan is er natuurlijk niks aan de hand. Maar er zijn ook kinderen die extra gevoelig zijn voor prikkels. Kinderen met een diagnose ADD, ADHD, autisme of een trauma, horen in elk geval bij die laatste groep. Kinderen die gevoelig zijn voor prikkels, laten op verschillende manieren zien dat het ze teveel wordt.
Misschien herken je een of meer van de volgende signalen bij je kind?
- Je kind is sneller dan normaal geïrriteerd, boos of verdrietig. Soms trekt je kind zich terug uit de drukte om tot rust te komen, of doet zijn handen over zijn oren of gezicht.
- Je kind is normaal heel actief en nu ineens passief, of andersom. Hij heeft moeite om zich te concentreren of te onthouden wat jij net gezegd hebt.
- Je kind kan ook lichamelijk klachten krijgen van teveel prikkels, zoals hoofdpijn of vermoeidheid. Andere kinderen zijn gevoeliger voor fel licht of harde geluiden.
- Je kind krijgt slaapproblemen. Het is moeilijk om in slaap te vallen, of je kind slaapt onrustig en heeft nachtmerries.
Als je een of meer van deze signalen bij jouw kind herkent, is het slim om rekening te houden met de hoeveelheid prikkels die je gaat aanbieden deze zomer. Maar hoe zorg je ervoor dat je kind minder prikkels krijgt of er beter mee om kan gaan als er toch extra prikkels zijn? Gelukkig zijn er een aantal dingen die jij als ouder kunt doen, om het makkelijker te maken voor je kind.
Tip 1: creëer voldoende rust
De belangrijkste tip is, om meer rust voor je kind te creëren, zodat hij minder prikkels ervaart. Dat kun je doen door eerst eens kritisch naar je agenda te kijken. Wat staat er allemaal op de planning? Kan dat misschien wat minder? Kun je halve of hele dagen tussen de activiteiten plannen, waarin je kind even tot rust kan komen?
Een andere goede manier om rust te creëren voor je overprikkelde kind is om een ruimte of hoekje voor hem in te richten waar hij zich terug kan trekken. Kies voor een plekje waar je kind zo min mogelijk gestoord wordt, leg er fijne zachte dingen neer zoals dekens, kussens of knuffels, zorg dat het licht niet te fel is. Het kan ook prettig zijn om er boekjes neer te leggen of een hangmat op te hangen. Elke keer wanneer je kind zich overvraagd voelt, kan hij zich terugtrekken op deze fijne kalme plek.
Tip 2: geef ruimte aan activiteit en creativiteit
Dit klinkt misschien een beetje tegenstrijdig, na tip 1, maar sommige kinderen hebben juist behoefte om te bewegen of zich te uiten als ze zich overprikkeld voelen. Geef je kind de ruimte om lekker te bewegen, bijvoorbeeld op een trampoline of met leuk buitenspeelgoed wat bewegen stimuleert. Of laat je kind zich creatief uiten. Het is leuk om een rol oud behangpapier klaar te leggen en daar (samen) grote schilderijen of tekeningen op te maken. Je kunt ook samen een boswandeling gaan maken of gaan zwemmen in een meer. De natuur zorgt er vaak voor dat kinderen weer tot rust komen.
Tip 3: oefen met je kind om signalen te herkennen
Met grotere kinderen kun je gaan oefenen om de signalen van overprikkeling bij zichzelf te herkennen. Die signalen zijn bij elk kind anders, maar dat kunnen bijvoorbeeld een snellere ademhaling, hoofdpijn of gespannen spieren zijn. Zodra jouw kind deze signalen herkent bij zichzelf, kan hij jou een seintje geven en kan jij hem helpen om prikkels te verminderen. Ook kun je met je kind ademhalingsoefeningen doen of eenvoudige yoga-oefeningen, om weer tot rust te komen. Op die manier kun je je kind laten zien hoe hij zichzelf kan helpen in dit soort situaties.
Tip 4: zorg voor een goede basis
Voor alle kinderen, maar vooral voor kinderen die prikkelgevoelig zijn, is het belangrijk dat je als ouder zorgt voor een goede basis. Denk daarbij bijvoorbeeld aan:
- Voldoende groente en fruit eten.
- Voldoende slaap.
- Regelmatig naar buiten gaan.
- Genoeg bewegen.
- Niet teveel beeldschermen en andere heftige prikkels.
Tip 5: ontdek wat werkt voor je kind en voor je gezin
Belangrijk is dat je vooral doet wat bij jullie past. Waar het ene kind juist helemaal overprikkeld raakt van televisie kijken, komt het andere kind juist tot rust bij het zien van een rustige natuur documentaire. Waar het ene kind opbloeit in stilte, vindt een ander kind rustige muziek juist fijn.
De zomer is een goede tijd om uit te proberen wat voor jullie werkt en wat niet. Je kunt een aantal van de tips die al genoemd zijn proberen, zoals vaker de natuur ingaan, creatief bezig zijn of minder activiteiten organiseren. Je kunt ook op zoek gaan naar hulpmiddelen die misschien prettig zijn voor jouw kind, zoals een fidgetspeeltje, een verzwaringsdeken of fijne geuren die je kind kunnen kalmeren.
Probeer een aantal dingen uit, maar niet teveel tegelijk. Dat kan juist verwarrend werken. Kies een of twee dingen uit en kijk eens een weekje of twee of het je kind helpt. Op die manier kun je ontdekken wat voor jouw kind een fijne manier is om te ontprikkelen en daar heb je het hele (school)jaar iets aan.
Deze blog is geschreven door Pauline de Vries. Pauline is pedagoog MSc, coach voor moeders en zelf ook moeder van twee tieners. Wil je meer weten over het werk van Pauline of meer inspiratie opdoen? Neem dan een kijkje op haar website: www.paulinedevries.com.
Afbeelding: Shutterstock